Historyczny zarys sytuacji w Polsce podczas początkowej fazy rozwoju humanizmu

Humanizm w Polsce, jak i wielu innych krajach, rozwija się z końcem XV w. Dzięki niedawno zawartej unii z Litwą, zwycięstwem pod Grunwaldem (1410r.), objęciem w posiadanie brzegów Bałtyku na mocy pokoju toruńskiego ( 1466r.) Polska rozwija swoje granice, zapewnia sobie długotrwały pokój i staje się potężnym państwem na arenie międzynarodowej. Polepsza się dzięki temu sytuacja materialna społeczeństwa, gdyż pojawia się możliwość eksportowania zboża za granicę drogą wodną. Niestety ów poprawa sytuacji gospodarczej, jest ograniczona głownie dla jednej klasy społecznej – szlachty polskiej.

Szlachta polska przekształca się ze stanu rycerskiego na stan ziemiański. Powoduje to obniżenie siły militarnej kraju, ale i rozwój kultury. Szlachta mając zapewniony spokojny byt znajduje więcej czasu na zaspakajanie potrzeb intelektualnych. Należy w tym miejscu zaznaczyć stosunki szlachecko – królewskie. Szlachcice od czasów Ludwika Węgierskiego walczy z samym królem i możnowładztwem o wyłączne wpływy w kraju. Ostatecznie wygrywa szlachta w 1505 r. kiedy w Radomiu zostaje uchwalona konstytucja „Nihil Novi” stwierdzająca, „że królowi nie wolno nic nowego postanowić bez zgody senatu i izby poselskiej”. Konkurencją staje się jednak wykształcenie i życie dworskie. Od czasów królowej Bony dwór królewski pełen jest ludzi wykształconych, co równoznaczne jest z tym, że jeżeli nie chce się doświadczyć ujmy na honorze przebywając tam, należy prezentować wysoki poziom wiedzy. Oczywistym tego skutkiem staje się nieposkromiona chęć zdobywania przez szlachtę wiedzy.