Kilka słów wstępu

HUMANIZM – oznacza prąd umysłowy poszukujący i rozwijający tradycję starożytnej wiedzy o człowieku (humanus – ludzki), zwartej w filozofii i literaturze.

Po odczytaniu reguły mówiącej o tym czym jest humanizm, nasuwa się pytanie skąd w ludziach żyjących pod koniec epoki średniowiecza chęć do głębszego poznania człowieka?
Odpowiedź na to pytanie okazuje się niezwykle prosta.

Dlaczego ludzie schyłku średniowiecza chcą zgłębić swoją wiedzę o człowieku?
Średniowiecze było epoką, które wiele wniosła do kultury, ale w pewnym jego momencie nastał kryzys rozwoju, który oznaczał brak możliwości na jej dalszy rozwój. Jednak nie można zapomnieć o tym, jak wielką rolę w życiu każdego człowieka odgrywa Kościół. Ludzie spostrzegają nastanie kryzysu rozwoju, a także sprzeczności głoszące przez Kościół. Dogmat Kościoła mówił o tym, że należy żyć skromnie a paradoksalnie to właśnie on był instytucją najlepiej usytuowaną ekonomicznie. Ludzie zaczynają bać się tych sprzeczności i w związku z tym zaczynają dążyć do wysubtelnienia sił duchowych człowieka, co nie zmienia faktu silnej pozycji Kościoła. Jak się jednak okazuje- i on pomógł, a szczególnie ruch franciszkański, który „podkreślał (…) czysto ludzki pierwiastek religii chrześcijańskiej, poszukiwał bezpośredniego obcowania z Bogiem, odnajdywał Boga w głębi przeżyć duszy własnej (…) a nie w bezdusznych dogmatach i zimnej ascezie” . Postawa Kościoła sprzyja rozwojowi destruktywnych procesów społeczno – gospodarczych, które powodują, że potęgą stają się pieniądze, a to powoduje obawę przed zupełną materializacją świata. Humanizm, jak każdy nowy prąd, spotkał się zarówno ze zwolennikami jego teorii jak i przeciwnikami. Ważne jest, aby nie utożsamiać przeciwników humanizmu wyłącznie z przedstawicielami Kościoła. Nie zapominajmy, że głównym przeciwnikiem ogromnego materializmu kościelnego był Marcin Luter. Poza tym, humanizm znalazł wielu zwolenników, w dalszych fazach swojego rozwoju, wśród samych przedstawicieli Kościoła.

Główne idee humanizmu
Jak wiadomo, nowy prąd umysłowy, kulturowy, filozoficzny, wprowadza zwykle nowe spojrzenie na życie. Zgodnie z humanizmem siłą motoryczną człowieka staje się ambicja kształtowania otaczającej rzeczywistości. Główną ideą tej postawy było skierowanie wzroku średniowiecznego społeczeństwa nie ku Bogu ale ku życiu ziemskiemu i dobrom z niego płynącym. Uzyskanie takiej postawy było możliwe jedynie dzięki odejściu od myśli filozoficznej opartej na prawach uczuciowych a skierowaniu się ku tej, opierającej się na prawach kierowanych rozumem.
Przedstawione postawy powodują także zmiany w ideałach politycznych – w człowieku budzi się świadomość narodowa, poczucie przynależności narodowej i państwowej.

Cała idea humanizmu czerpie z kultury starożytnej zarówno w poglądach na świat, literaturze, sztuce czy architekturze.

Humanizm był elitarny i egalitarny. Elitarny, bo tworzył wysokie normy wytworności językowej erudycji, którym niełatwo było sprostać. Egalitarny, bo oceniał ludzi nie wedle wiedzy i wykształcenia jako zasługi osobistej.

Następuje ogromny rozkwit literatury, której początkowo językiem przewodnim była łacina, jednak zmieniona w znacznym stopniu w stosunku do średniowiecza. Język łaciński staje się kunsztownym sposobem wyrażania swoich myśłi. Jak zostało już wspomniane, w społeczeństwie budzi się świadomość narodowa, z tego też powodu łacina szybko traci swoje wysokie stanowisko, a rozwija się literatura w językach narodowych.